DE EDELE OLIJFBOOM

Onderscheid

In de Bijbel zien we vaak dat God in beelden en gelijkenissen spreekt. Zo vergelijkt Hij Zijn volk bijvoorbeeld met een wijnrank en een vijgenboom (Jeremia 8:13; Hosea 9:10; Joël 1:7) en soms ook met een olijfboom (Jeremia 11:16; Hosea 14:7). Paulus is hiermee als orthodoxe Jood bekend en gebruikt dit beeld dan ook vrijelijk in zijn brief aan de Romeinen, als hij de gelovigen uit de heidenen wil duidelijk maken wat hun plaats is in Gods reddingsplan.

Romeinen 11:17-18 (NBV/NB) – En als nu sommige takken van de edele olijfboom zijn afgebroken en u, loten van een wilde olijfboom, tussen de overgebleven takken bent geënt en mededeelgenoot bent geworden van de wortel, van de vruchtbaarheid van de olijfboom, dan moet u zich niet boven de takken verheffen. Als u dat doet, moet u goed bedenken dat niet u de wortel draagt, maar de wortel u.

Paulus vergelijkt Israël met "de edele olijfboom". Niet alleen omdat er goede en verfijnde vruchten aan hangen, maar omdat God alleen deze ene olijfboom heeft veredeld. Israël is immers geen gewoon volk, maar hét volk dat door God is geschapen, gemaakt en gevormd "omwille van Zijn majesteit" (Jesaja 43:7, 49:3).

De heidenen worden door Paulus vergeleken met "loten van een wilde olijfboom", die veelal slechte en onsmakelijke vruchten voortbrengt.

Reken maar dat Paulus, als hij in onze dagen zou hebben geleefd, met zo’n vergelijking fel bekritiseerd zou worden door de politiek en religieus correcte mainstream.

Complete boom

Een olijfboom bestaat over het geheel genomen uit een wortel, een stam, takken, bladeren en vruchten. De wortel draagt de boom, geeft hem stevigheid, en zorgt ervoor dat hij water en voedingsstoffen kan opnemen. De wortel is van levensbelang voor de olijfboom. Maar dat geldt ook voor de stam. Zonder de stam zou de olijfboom geen takken, geen bladeren en geen vruchten kunnen dragen en zou er geen transport van water en voedingsstoffen kunnen plaatsvinden naar de takken, de bladeren en de vruchten. Maar zonder de takken zou de boom weer geen bladeren en geen vruchten hebben. En zonder bladeren zou er geen fotosynthese zijn, zou de boom uit licht geen koolstofdioxide kunnen omzetten in energie om van te leven.

Als Paulus Israël vergelijkt met "de edele olijfboom", dan gaat het daarbij dan ook om de complete boom, omdat er zonder wortel, stam, takken, bladeren of olijven geen sprake is van een (edele) olijfboom.

Vruchtbaarheid

De loten van de wilde olijfboom (de heidenen) worden door hun geloof in Jeshua geënt op de edele olijfboom (Israël), waardoor ze mogen delen in “de vruchtbaarheid van de olijfboom," – en niet in de vruchtbaarheid van “de wortel”, zoals de NBV vertaalt en de NBG suggereert.

Als we delen in de vruchtbaarheid van de olijfboom, brengen we goede vruchten voort, vruchten die een nieuw leven waardig zijn (Mattheüs 3:8, 7:18).

Andersom

Het enten van olijfbomen gaat in de tuinbouw overigens precies andersom dan in de gelijkenis: daar worden juist takken van een edele olijfboom afgesneden en op een wilde olijfboom geënt, zodat ook die wilde olijfboom betere (veredelde) vruchten gaat dragen.

In Gods heilsplan wordt het doel van het enten – het verkrijgen van meer goede vruchten – op een andere manier bereikt: God neemt takken van wilde olijfbomen om die te enten op Zijn edele olijfboom.

Wortel: symbool voor Jeshua?

In christelijke kring wordt nogal eens gemeend dat Jezus de wortel is. Maar door de wortel te verzelfstandigen als beeld van Jeshua, wordt de weg die God met Israël gaat miskend. Niet alleen heeft God zich in en door Israël bekend gemaakt aan de andere volken (Jesaja 49:3), maar door dit volk heeft Hij ook de redding bewerkt voor de heidenen (Lucas 2:30-32). Over dit volk is “het stralende Licht uit de hemel” opgegaan (Lucas 1:78-79), dat ook een Licht voor alle heidenvolken zou worden (Jesaja 49:6; Johannes 8:12).

Jeshua is dan ook niet de wortel, Hij is het licht dat ervoor zorgt dat de boom kan leven!

Als we recht willen doen aan de woorden van Paulus, moeten we de edele olijfboom laten zoals Paulus het bedoelt, compleet met wortel, stam, takken, bladeren en vruchten. Anders maken we dezelfde grote fout die de kerk de eeuwen door heeft gemaakt. De edele olijfboom staat in zijn geheel symbool voor Gods uitverkoren volk: Israël. En zonder die edele olijfboom kunnen de wilde loten via de wortel, de stam, de takken en de bladeren geen deel krijgen aan “de vruchtbaarheid van de olijfboom."

Terug enten

Paulus maakt ons in de gelijkenis nog iets anders duidelijk: de edele takken, die door hun ontrouw waren afgesneden, zullen, zonder uitzondering, weer deel gaan uitmaken van de edele olijfboom (Romeinen 11:24). God, als de Grote Landman, heeft namelijk de afgehouwen twijgen bewaard om ze te Zijner tijd terug te enten.

In de tuinbouw worden in het najaar de twijgen afgesneden of afgescheurd die in het voorjaar geënt moeten worden. Deze afgehouwen loten worden op een koele, schaduwrijke plek bewaard, meestal rechtop ingekuild in het zand voor minimaal tweederde. Van de te enten tak is dus hooguit nog een derde te zien. Als het voorjaar begint, worden de afgehouwen takken tevoorschijn gehaald en op de onderstam geënt.

Is dat ook niet een beeld van het Joodse volk? Nadat het in het jaar 70 uit zijn land is verdreven, leefde het negentien eeuwen lang verspreid over alle landen, zoals de HEER had gezegd wanneer het volk Hem ongehoorzaam zouden worden (Deuteronomium 30:1; Ezechiël 34:5-6). Het was een tijd van enorme verschrikkingen (Daniël 12:1; Mattheüs 24:21; Lucas 23:28-31), waarbij tweederde van het Joodse volk werd uitgeroeid (Zacharia 13:8).

Maar nu, na een lange winterperiode levend begraven te zijn geweest, “de zomer in aantocht is” (Mattheüs 24:32), komen de verstrooide kinderen van Israël uit hun graven tevoorschijn, keren ze terug naar hun land om te worden terug geënt op de stam waarvan ze waren afgesneden (Hosea 6:2; Romeinen 11:25).

Ezechiël 37:12 – Dit zegt God, de HEER: Mijn volk, Ik zal jullie graven openen, Ik laat jullie uit je graven komen en Ik zal jullie naar het land van Israël terugbrengen.

Twee etappes

Het terug enten van de edele takken gebeurt in twee etappes: eerst wordt het volk teruggebracht naar het land, daarna wordt het teruggebracht naar de Vader. Eerst het aardse, dan het geestelijke (1 Korintiërs 15:46).

Ook Jesaja voorzegt dat de Messías het volk van Jacob naar de Vader zal terugbrengen, nadat Hij hen eerst naar het land zal hebben teruggebracht.

Jesaja 49:5-6 – Toen sprak de HEER, die Mij al in de moederschoot gevormd heeft tot Zijn dienaar om Jacob naar Hem terug te brengen, om Israël rond Hem te verzamelen – dat Ik aanzien zou genieten bij de HEER en dat Mijn God Mijn sterkte zou zijn. Hij zei: ‘Dat Je Mijn dienaar bent om de stammen van Jacob op te richten en de overlevenden van Israël terug te brengen, dat is nog maar het begin. Ik zal je maken tot een licht voor alle volken, opdat de redding die Ik brengen zal tot aan de einden der aarde reikt.’

En als dat is gebeurd, zal héél het huis van Israël worden gered, zoals God meermaals heeft beloofd (Romeinen 11:26-27; Ezechiël 37:11).

Geen redding zonder Israël

Als gelovigen uit de heidenen, als takken van een wilde olijfboom, kunnen we alleen goede vruchten voortbrengen als we geënt zijn op Israël, op de edele olijfboom. Want alleen over Israël is “het stralende Licht uit de hemel” opgegaan, alleen “naar de verloren schapen van het huis van Israël” is Jeshua gezonden (Mattheüs 15:24), alleen Sion zal delen in Gods luister (Jesaja 46:13) en alleen de edele olijfboom zal pronken “als een prachtige olijfboom” (Hosea 14:5-7). Zonder Israël kunnen wij daarom niet delen in de goedheid van de Vader, die Hij in en door Zijn Zoon Jeshua aan de wereld heeft laten zien.

Bas van Twist, juni 2020